-
1 телдәр
прил.1) речи́стый, говорли́вый, многоречи́выйтелдәр хатын — речи́стая же́нщина
2) красноречи́вый || говору́н; красноба́йачыккан угры булыр, ачынган телдәр булыр — (посл.) голо́дный ста́нет во́ром, оби́женный ста́нет красноречи́вым ( краснобаем поневоле)
-
2 телдәрләнү
неперех.1)а) станови́ться/стать (сли́шком) красноречи́вым, многоречи́вым; красноба́йствоватьб) проявля́ть/прояви́ть многоречи́вость ( с претензией на красноречие)телдәрләнмә, зинһар — пожа́луйста, не говори́ так краси́во
2) пререка́ться; препира́ться -
3 телдән
устно, словесно // устный -
4 телдәр
пр1. разговорчивый // говорун2. языкастый, острый на язык -
5 телдән
1. прил. в знач.устный, словесный 2. нар. устно, словесно -
6 телдәнге
-
7 телдәрлек
сущ.1) многоречи́вость; красноба́йство, красноречи́вость2) скло́нность к пререка́ниям, к препира́тельству• -
8 телдән калу
лиша́ться/лиши́ться да́ра ре́чи (от болезни, испуга, удивления, страха и т. п.) -
9 телдәрлек итү
1) занима́ться красноба́йством2) пререка́ться, препира́ться -
10 түтелдәтү
1) перех.; разг. развлека́ть, ласка́ть || ла́скабаланы түтелдәтү — ласка́ть ребёнка
түтелдәтеп йөртү — ба́ловать ребёнка, развлека́ть
2) перен. вози́ться, сюсю́каться с кем води́ть на по́мочах -
11 түтелдәү
неперех.; прост.1) см. тәтелдәү лепета́ть || (младе́нческий) ле́пет2) сюсю́кать || сюсю́каньебала белән түтелдә́ү — сюсю́кать с ребёнком
-
12 тәтелдәү
неперех.1) лепета́ть || ле́петүзенчә тәтелди — по-сво́ему лепе́чет
2) тарато́рить, неумо́лчно говори́ть; треща́ть, стрекота́ть ( о детях и женщинах)тәтелдәп кенә тора — так и тарато́рит
-
13 тәтелдәшү
взаимно-совм. от тәтелдәүлепета́ть и́ли тарато́рить ( все вместе) -
14 чүтелдәү
неперех.; см. чутылдау -
15 тәтелдәү
гл1. лепетать2. тараторить, болтать без умолку -
16 түтелдәтү
глбаловать, нежить -
17 тәтелдәргә
пов.н.täteldä гл. лепетать -
18 teldän
-
19 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
20 тирес
1. сущ.1) наво́з, назе́м || наво́зныйтирес түгү — выноси́ть/вы́нести наво́з (из хлева и т. п.)
кырга тирес чыгару — вывози́ть/вы́везти наво́з на по́ле
тирес өеме — наво́зная ку́ча
2) диал. се́вер, се́верная сторона́2. прил.тирестән искән җил — ве́тер с се́вера
1) наво́зный, си́льно унаво́женный; см. тж. тиреслетирес җир — наво́зное ме́сто; унаво́женная земля́
2) диал.а) проти́вный; встре́чный (о ветре, течении)б) обра́тныйтирес як — обра́тная (ненужная, не по пути) сторона́
в) изна́ночныйтукыманың тирес ягы — изна́ночная сторона́ тка́ни
3) диал. упря́мый, несгово́рчивый, капри́зныйтирес кеше дә телдәр, тиген кеше дә телдәр — (посл.) упря́мцы и пусты́е лю́ди быва́ют многосло́вны
•- тирес коңгызы
- тирес корты••тирес тип (күз) — груб.; прост. проти́вная мо́рда; бессты́жий, бессты́дник, наха́л
тирес ягы белән туган — прост. проти́вный, упря́мый
См. также в других словарях:
телдәр — (ТЕЛДӘРЛЕК) (ТЕЛДӘРЛӘНҮ) – 1. Күп сөйли торган, сүзчән 2. Телчән, телләшергә оста … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәтелдәвек — с. 1. Күп сөйләшергә яратучы (хатын кыз һәм балалар тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәтелдәү — Вак төяк, юк бар нәрсәләр турында күп сөйләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түтелдәтү — сөйл. 1. Баланы чүт чүт үбә үбә яки артын чәбәкли чәбәкли сөю 2. күч. Бик иркәләү; үзсендерү, үчтекиләндерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түтелдәү — диал. Кылану, кыланып сөйләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәтелдәвек — Ч. БАШМАК – Өйдә кия торган артсыз аяк киеме; рус. Шлепанцы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәтелдәү — Чәт чәт сөйләү: чатнавык тавыш белән ашыгып һәм күп сөйләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүтелдәү — Кайбер кошларның тавышы тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кушымча — Телдә аерып кулланылмыйча, сүзнең тамырына яки нигезенә ялганып килә торган кисәкчек, морфема … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
неологизм — Телдә яңа барлыкка килгән сүз яки сүз тезмәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
паллама — Телдән әйтелгән фараз, гипотеза … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге